علل، انواع، پیشگیری و درمان
زخم‌های سرطانی که با نام زخم‌های بدخیم یا زخم‌های قارچی‌شکل نیز شناخته می‌شوند، زمانی ایجاد می‌شوند که تومورهای سرطانی به پوست نفوذ کرده و باعث تخریب بافت، زخم شدن و عفونت می‌شوند. این زخم‌ها اغلب دردناک، بدبو و مدیریت آن‌ها دشوار است و می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی بیمار داشته باشند. در این مقاله، علل، انواع، روش‌های پیشگیری و درمان زخم‌های سرطانی را بررسی خواهیم کرد.
علل ایجاد زخم‌های سرطانی
زخم‌های سرطانی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، از جمله:
۱. رشد تومور و نفوذ به پوست
– برخی سرطان‌ها به‌طور تهاجمی رشد کرده و به پوست گسترش می‌یابند و بافت‌های اطراف را از بین می‌برند.
– رشد تومور ممکن است منجر به از بین رفتن خون‌رسانی و نکروز (مرگ بافت) شود.
۲. کاهش خون‌رسانی (ایسکمی)
– تومورهای بزرگ می‌توانند به عروق خونی فشار آورده و باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به پوست شوند.
– کمبود خون‌رسانی موجب ضعیف شدن پوست و افزایش خطر زخم شدن می‌شود.
۳. عفونت و التهاب
– سیستم ایمنی ضعیف‌شده در بیماران سرطانی، آن‌ها را در معرض عفونت قرار می‌دهد.
– باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌توانند در بافت‌های نکروزه رشد کرده و باعث ایجاد بوی بد شوند.
۴. عوارض جانبی پرتودرمانی و شیمی‌درمانی
– پرتودرمانی می‌تواند باعث آسیب پوستی، سوختگی و کاهش توانایی ترمیم زخم شود.
– برخی داروهای شیمی‌درمانی سیستم ایمنی را ضعیف کرده و خطر عفونت را افزایش می‌دهند.
۵. سرطان‌هایی که بیشتر باعث زخم سرطانی می‌شوند
– سرطان سینه (در مراحل پیشرفته ممکن است باعث زخم‌های باز شود).
– سرطان‌های سر و گردن (درگیرکننده دهان، بینی و پوست).
– ملانوم و سایر سرطان‌های پوستی (می‌توانند منجر به زخم‌های اولسراتیو شوند).
– سارکوم‌ها (تومورهای تهاجمی که بافت نرم و استخوان را درگیر می‌کنند).
انواع زخم‌های سرطانی
۱. زخم‌های اولسراتیو (زخم‌های باز)
– زخم‌های باز با سطحی قرمز و ملتهب.
– معمولاً در سرطان‌های سینه، پوست و برخی کارسینوم‌های پیشرفته دیده می‌شود.
۲. زخم‌های نکروتیک (بافت مرده)
– دارای بافت سیاه و مرده (نکروز).
– اغلب بوی بدی دارند به دلیل عفونت باکتریایی.
۳. زخم‌های قارچی‌شکل (Exophytic)
– تومورهایی که به سمت بیرون رشد کرده و توده‌هایی نامنظم و گل‌کلمی‌شکل ایجاد می‌کنند.
– در سرطان‌های سر، گردن و سینه شایع هستند.
۴. زخم‌های خونریزی‌دهنده
– برخی تومورها به عروق خونی آسیب زده و باعث خونریزی مکرر می‌شوند.
– در سرطان‌های عروقی یا سرطان‌هایی که غشاهای مخاطی را درگیر می‌کنند، شایع‌تر است.
۵. زخم‌های فیستوله‌ای
– ایجاد ارتباط غیرطبیعی (فیستول) بین بافت سرطانی و اندام‌های مجاور.
– در سرطان‌های پیشرفته دستگاه گوارش و سرطان‌های زنان دیده می‌شود.
پیشگیری از زخم‌های سرطانی
در حالی که برخی زخم‌های سرطانی در مراحل پیشرفته اجتناب‌ناپذیر هستند، راهکارهایی برای کاهش خطر آن‌ها وجود دارد:
۱. تشخیص زودهنگام و درمان سریع سرطان
– انجام غربالگری‌های منظم (ماموگرافی، بررسی پوست، بیوپسی).
– درمان زودهنگام از رشد تومور و گسترش آن به پوست جلوگیری می‌کند.
۲. مراقبت صحیح از پوست در حین درمان سرطان
– استفاده از مرطوب‌کننده‌ها برای کاهش خطر زخم شدن.
– جلوگیری از فشار زیاد بر روی پوست ضعیف‌شده.
۳. حفظ تغذیه مناسب
– رژیم غذایی غنی از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی برای حفظ سلامت پوست.
– بیماران سرطانی دچار سوء‌تغذیه بیشتر در معرض زخم‌های پوستی قرار دارند.
۴. کنترل عفونت
– رعایت بهداشت و مراقبت مناسب از زخم‌ها برای جلوگیری از عفونت.
– در برخی موارد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدقارچ ضروری است.
۵. کاهش آسیب‌های ناشی از پرتودرمانی
– استفاده از کرم‌های تجویز شده توسط پزشک و اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید پس از پرتودرمانی.
درمان زخم‌های سرطانی
۱. مراقبت از زخم
– تمیز کردن زخم با محلول‌های نمکی یا آنتی‌سپتیک مانند اسپری رواهیل سپت
– دبریدمان (برداشتن بافت مرده) به روش جراحی، آنزیمی یا مکانیکی.
– استفاده از پانسمان‌های مناسب:
– پانسمان‌های فوم و جاذب برای جذب ترشحات.
– پانسمان‌های آلژینات یا آلژی پد برای حفظ رطوبت زخم.
– پانسمان‌های زغالی برای کاهش بوی بد.
۲. کنترل درد
– استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی مانند ژل لیدوکائین.
– داروهای ضد درد خوراکی (NSAIDs، اپیوئیدها برای درد شدید).
۳. کنترل خونریزی
– استفاده از پانسمان‌های هموستاتیک برای جلوگیری از خونریزی.
– کوتر یا آمبولیزاسیون در صورت خونریزی شدید.
۴. مدیریت عفونت و بوی بد
– استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و خوراکی برای کنترل عفونت.
– داروهای ضدقارچ برای عفونت‌های قارچی.
– ژل مترونیدازول برای کاهش بوی بد زخم.
۵. درمان سرطان زمینه‌ای
-جراحی در صورت امکان برای برداشتن تومور.
-پرتودرمانی برای کاهش اندازه تومور در موارد غیرقابل جراحی.
-شیمی‌درمانی و درمان‌های هدفمند برای مهار رشد تومور.
۶. حمایت روانی و مراقبت تسکینی
– حمایت عاطفی برای بیماران مبتلا به زخم‌های بدشکل.
– مراقبت‌های تسکینی برای بیماران در مراحل پیشرفته و غیرقابل درمان.
نتیجه‌گیری
زخم‌های سرطانی می‌توانند ناراحت‌کننده، دردناک و سخت‌درمان باشند، اما با تشخیص زودهنگام، مراقبت مناسب از زخم و درمان مؤثر سرطان می‌توان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. اقدامات پیشگیرانه مانند تغذیه مناسب، رعایت بهداشت و درمان به‌موقع سرطان نقش کلیدی در کاهش این زخم‌ها دارد. برای بیمارانی که با این مشکل مواجه هستند، ترکیبی از درمان‌های پزشکی، جراحی و مراقبت تسکینی بهترین نتیجه را خواهد داشت.
اهمیت آموزش زخم برای کادر پزشکی در مراقبت از بیماران سرطانی:
آموزش صحیح مراقبت از زخم برای کادر پزشکی، به‌ویژه پرستاران، در مدیریت زخم‌های سرطانی بسیار حیاتی است. زخم‌های سرطانی یا زخم‌های بدخیم نیاز به مراقبت ویژه‌ای دارند تا درد بیمار کاهش یابد، از عفونت جلوگیری شود و کیفیت زندگی بهبود یابد.
سرمایه‌گذاری در آموزش مراقبت از زخم برای پرستاران و کادر پزشکی، کیفیت مدیریت زخم‌های سرطانی را بهبود می‌بخشد. گروه آموزشی B&R از طریق ارائه برنامه‌های آموزشی تخصصی و آموزش زخم در مراقبت از زخم های سرطانی به کادر درمان، در تلاش است تا کیفیت زندگی بیماران را ارتقا دهد و منابع پزشکی را بهینه‌سازی کند. آموزش زخم باید در اولویت قرار گیرد تا بیماران سرطانی بهترین مراقبت ممکن را دریافت کنند.
