زخم‌های سوختگی یکی از پیچیده‌ترین انواع زخم‌ها در محیط‌های درمانی هستند. مراقبت صحیح از این زخم‌ها نیازمند شناخت کامل آسیب‌شناسی، تشخیص دقیق و استفاده از تکنیک‌های مدرن درمان زخم می‌باشد. این مقاله با هدف آموزش کامل به کادر درمان از جمله پرستاران، پزشکان، دانشجویان علوم پزشکی و کارشناسان زخم نوشته شده است.
زخم سوختگی چیست؟
سوختگی آسیبی است که بر اثر حرارت، مواد شیمیایی، برق، اشعه یا اصطکاک به پوست یا بافت‌های بدن وارد می‌شود. شدت سوختگی بر اساس عمق، وسعت، علت و محل آن مشخص می‌شود و هر کدام روش درمان متفاوتی نیاز دارند.
انواع زخم‌های سوختگی
- سوختگی درجه یک (سطحی)
– فقط لایه سطحی پوست (اپیدرم) را درگیر می‌کند
– قرمز، دردناک و بدون تاول
– بهبود در ۳ تا ۶ روز بدون جای زخم
- سوختگی درجه دو (عمقی نسبی)
– لایه اپیدرم و بخشی از درم را درگیر می‌کند
– دارای تاول، سطح مرطوب و دردناک
– بهبود طی ۲ تا ۳ هفته؛ گاهی با اسکار خفیف
- سوختگی درجه سه (تمام ضخامت)
– تمام لایه‌های پوست و گاهی بافت چربی و عضله را درگیر می‌کند
– ظاهر خشک، سفید یا سوخته‌شده
– بدون درد (به دلیل آسیب به اعصاب)
– نیازمند جراحی و پیوند پوست
- سوختگی درجه چهار
– نفوذ به عضله، تاندون، حتی استخوان
– بسیار خطرناک با نرخ مرگ‌ومیر بالا
– درمان نیازمند مراقبت چندتخصصی و جراحی گسترده
ارزیابی و تشخیص سوختگی
- ارزیابی عمق سوختگی
– معاینه بالینی دقیق
– استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند لیزر داپلر یا ترموگرافی
- ارزیابی وسعت سوختگی (%TBSA)
– روش قانون ۹ برای بزرگسالان
– نمودار لاند-براودر برای کودکان
– کاربرد در محاسبه مایع درمانی
- شناسایی علت سوختگی
– حرارتی، شیمیایی، الکتریکی، اشعه یا اصطکاک
- محل سوختگی
– سوختگی در صورت، دست‌ها، ناحیه تناسلی یا مفاصل خطرناک‌تر است
– سوختگی تنفسی نیازمند مراقبت فوری راه هوایی است
درمان اولیه زخم سوختگی
- مراقبت اورژانسی
– قطع منبع حرارت یا عامل شیمیایی
– سرد کردن سوختگی با آب خنک (نه یخ) به مدت ۱۰–۲۰ دقیقه
– بررسی راه هوایی، تنفس، گردش خون
– کنترل درد با استامینوفن، NSAID یا مخدرها
- جبران مایعات
برای سوختگی‌های با وسعت زیاد:
– فرمول پارکلند:
۴ میلی‌لیتر × وزن (کیلوگرم) × درصد سوختگی = مایع طی ۲۴ ساعت
نیمی در ۸ ساعت اول، باقی در ۱۶ ساعت بعد
دبریدمان (تمیز کردن زخم)
روش‌های دبریدمان:
– مکانیکی: پانسمان مرطوب به خشک، برس‌زنی
– آنزیمی: آنزیم‌های پروتئولیتیک مانند کلاژناز
– جراحی: برداشت بافت مرده
– اتولیتیک: با پانسمان‌های مدرن و حمایت از آنزیم‌های طبیعی بدن
پانسمان‌های نوین برای سوختگی
- پانسمان‌های حاوی نقره
– کرم سولفادیازین نقره، Acticoat، Aquacel Ag
– ضد باکتری و کاهش‌دهنده ریسک عفونت
- پانسمان‌های هیدروژل
– مرطوب نگه‌داشتن زخم و کاهش درد
– کمک به دبریدمان اتولیتیک
- پانسمان‌های فوم
– جذب بالا، عایق حرارتی، مناسب برای زخم‌های ترشح‌دار
- پانسمان آلژینات
– استخراج‌شده از جلبک دریایی، برای زخم‌های دارای ترشح متوسط تا زیاد
– مؤثر در بند آوردن خونریزی
- پانسمان‌های کلاژنی
– تحریک بازسازی بافت و تسریع بهبود زخم
- جایگزین‌های پوستی بیوسنتتیک
– مانند Biobrane و Integra برای سوختگی‌های عمقی
- پانسمان‌های عسل
– خاصیت ضدباکتری طبیعی
– ترکیبی از طب سنتی و روش‌های مدرن
کنترل عفونت در زخم سوختگی
– سوختگی‌ها مستعد عفونت و سپسیس هستند
– آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک فقط در موارد تاییدشده تجویز می‌شوند
– رعایت کامل اصول استریلیتی در تعویض پانسمان ضروری است
توانبخشی و پیشگیری از اسکار
– فیزیوتراپی برای حفظ دامنه حرکتی
– استفاده از ورق‌های سیلیکونی و پوشاک فشاری
– حمایت روانی در مواجهه با ترومای سوختگی
چرا باید در دوره آموزش درمان زخم ما شرکت کنید؟
دوره جامع آموزش درمان زخم ما در ایران شامل:
– آموزش علمی و عملی درمان سوختگی
– آشنایی کامل با پانسمان‌های مدرن
– آموزش ویدئویی و جلسات عملی در کلینیک
– گواهی پایان دوره + پشتیبانی دائم تلگرامی
به جمع حرفه‌ای‌های درمان زخم بپیوندید و مهارت‌های تخصصی خود را تقویت کنید.
