زخم‌های مزمن مانند زخم دیابتی، زخم بستر، زخم وریدی و شریانی، به دلیل اختلال در روند طبیعی ترمیم، با خطر عفونت‌های مکرر روبرو هستند. برای موفقیت در درمان این زخم‌ها، ضروری است که پرسنل درمانی با اصول صحیح کنترل عفونت زخم آشنا باشند.
چرا کنترل عفونت در زخم‌های مزمن حیاتی است؟
– جلوگیری از گسترش عفونت به بافت‌های اطراف
– کاهش احتمال سپسیس و بستری شدن
– پیشگیری از آمپوتاسیون (قطع عضو)
– افزایش اثربخشی درمان‌های موضعی و عمومی
– تسریع فرآیند ترمیم و کاهش هزینه‌های درمانی
مراحل کلیدی در کنترل عفونت زخم مزمن
۱. ارزیابی بالینی دقیق زخم
برای شروع درمان، باید وضعیت زخم به‌دقت بررسی شود:
– رنگ و بوی زخم
– میزان و نوع ترشح
– بافت نکروتیک یا اسلاو
– درد و التهاب
– نشانه‌های سیستمیک مانند تب یا ضعف عمومی
۲. شست‌وشو و پاک‌سازی منظم
– استفاده از سرم نرمال سالین (NaCl 0.9%) برای شست‌وشو
– ضدعفونی با محلول‌های مناسب مانند هیپوکلروس اسید یا PHMB
– جلوگیری از استفاده زیاد از بتادین یا الکل که به بافت‌های سالم آسیب می‌زنند
۳. دبریدمان منظم
– دبریدمان جراحی برای حذف سریع بافت نکروتیک
– دبریدمان آنزیمی و اتولیتیک برای زخم‌های حساس یا بیماران خاص
– دبریدمان بیولوژیکی (با لارو) در مراکز تخصصی
۴. پانسمان‌های ضدعفونی مؤثر
| پانسمان نقره‌دار (Silver) | ضدباکتری قوی | زخم‌های با ترشح زیاد |
| پانسمان یددار (Iodine) | کاهش بار میکروبی | زخم‌های عفونی حاد |
| پانسمان عسل پزشکی | طبیعی و مؤثر | زخم‌های مزمن و مقاوم |
| پانسمان PHMB | ضدعفونی‌کننده تخصصی | زخم‌های مزمن با عفونت موضعی |
۵. آنتی‌بیوتیک‌ها
– فقط در صورت وجود علائم سیستمیک یا شواهد عفونت شدید
– تجویز بر اساس کشت زخم و نتایج آنتی‌بیوگرام
– از مصرف بی‌رویه خودداری شود
۶. تکنولوژی‌های نوین
– درمان با فشار منفی (NPWT)
– اکسیژن‌تراپی پرفشار
– درمان فوتودینامیک
– پانسمان‌های هوشمند با قابلیت تشخیص عفونت
آموزش درمان زخم برای پرستاران، پزشکان و دانشجویان نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. یادگیری روش‌های جدید، آشنایی با انواع پانسمان‌ها، نحوه ارزیابی صحیح زخم و تصمیم‌گیری بر اساس استانداردهای بین‌المللی، کلید درمان موفق است.
درمان مؤثر زخم‌های مزمن بدون کنترل صحیح عفونت امکان‌پذیر نیست. کادر درمان باید با مهارت‌هایی مانند دبریدمان، انتخاب پانسمان مناسب، ارزیابی تخصصی زخم و استفاده از تکنولوژی‌های نوین آشنا باشند. با آموزش صحیح، نه‌تنها روند بهبودی زخم تسریع می‌شود، بلکه کیفیت زندگی بیماران نیز بهبود می‌یابد.
