علل، درمان و پیشگیری
زخم پای دیابتی یکی از عوارض شایع و جدی دیابت است که در صورت عدم درمان صحیح می‌تواند به عفونت، قطع عضو و حتی مرگ منجر شود. این زخم‌ها که معمولاً در پاها یا ساق پاها رخ می‌دهند، ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف از جمله مشکلات در گردش خون، آسیب عصبی و سطح بالای قند خون هستند. درمان مؤثر و اقدامات پیشگیرانه برای بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت ضروری است.
زخم پای دیابتی به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
۱. نوروپاتی: سطح بالای قند خون باعث آسیب به اعصاب می‌شود که منجر به از دست دادن حس در پاها می‌شود. این بدان معناست که بریدگی‌ها، تاول‌ها یا سایر آسیب‌ها ممکن است نادیده گرفته شوند و به زخم تبدیل شوند.
۲. مشکلات گردش خون: دیابت همچنین می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب بزند و جریان اکسیژن و مواد مغذی را به پاها کاهش دهد، که روند بهبود را مختل می‌کند.
۳. قند خون بالا: قند خون بالا می‌تواند توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها را کاهش دهد و روند بهبودی را کند کند.
۴. عفونت: یک زخم کوچک می‌تواند به سرعت در افراد دیابتی عفونی شود، زیرا سیستم ایمنی ضعیف است. عفونت‌ها می‌توانند به عوارض جدی مانند گانگرن منجر شوند.
۵. نقایص پا: شرایطی مانند پای شارکوت یا انگشتان خمیده فشار بیشتری به نواحی خاص پا وارد می‌کند که باعث ایجاد زخم می‌شود.
۶. کفش نامناسب: کفش‌های تنگ یا کفش‌هایی که به‌خوبی اندازه پا نیستند می‌توانند باعث اصطکاک و فشار بر پا شوند و منجر به آسیب پوستی و تشکیل زخم شوند.
علائم زخم‌های پای دیابتی
– درد یا حساسیت (اگرچه بسیاری از بیماران مبتلا به نوروپاتی ممکن است هیچ دردی را احساس نکنند)
– قرمزی یا تورم اطراف زخم
– ترشح یا چرک از زخم
– بوی نامطبوع از زخم
– تغییر رنگ پوست اطراف زخم
– تب یا لرز (در صورت وجود عفونت)
درمان زخم‌های پای دیابتی
درمان مؤثر شامل ترکیبی از مراقبت از زخم، کنترل عفونت و مدیریت دیابت است:
۱. مراقبت از زخم:
– برداشتن بافت مرده (دبریدمان) برای کمک به بهبودی زخم.
– پانسمان مناسب برای حفظ رطوبت زخم و محافظت از آن در برابر عفونت.
– استراحت و کاهش فشار بر ناحیه آسیب‌دیده (مثلاً استفاده از کفش‌های خاص یا ارتز).
۲. کنترل عفونت:
– اگر عفونتی وجود داشته باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.
– استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های موضعی برای پیشگیری از عفونت.
۳. مدیریت قند خون:
– کنترل دقیق قند خون برای کاهش خطر عفونت‌ها و تسریع بهبودی.
۴. جراحی:
– در موارد شدید، ممکن است جراحی برای حذف بافت عفونی یا اصلاح نقص‌هایی که به ایجاد فشار روی پاها می‌انجامد، نیاز باشد.
۵. درمان‌های پیشرفته:
– درمان با استفاده از وکیوم تراپی، اوزون تراپی، پلاسما تراپی، پی آر پی تراپی، لایت تراپی و هایپر باریک اکسیژن
– پیوند پوست یا پوست مصنوعی ممکن است برای زخم‌هایی که به‌طور مداوم بهبود نمی‌یابند، استفاده شود.
پیشگیری از زخم‌های پای دیابتی
۱. بازرسی منظم پاها: بیماران دیابتی باید هر روز پاهای خود را برای شناسایی هرگونه نشانه آسیب، بریدگی، تاول یا عفونت بررسی کنند.
۲. کفش مناسب: پوشیدن کفش‌هایی که به‌خوبی اندازه پا هستند و فشار یا اصطکاک زیادی ایجاد نمی‌کنند ضروری است.
۳. بهداشت خوب پاها: پاها را تمیز و خشک نگه‌داشتن، ناخن‌ها را به‌درستی کوتاه کردن و پوست را مرطوب نگه‌داشتن می‌تواند از ایجاد زخم‌ها جلوگیری کند.
۴.کنترل قند خون: حفظ سطح قند خون در محدوده مناسب به پیشگیری از عوارضی مانند نوروپاتی و مشکلات گردش خون کمک می‌کند.
۵. ترک سیگار: سیگار کشیدن جریان خون به اندام‌ها را کاهش می‌دهد، روند بهبودی زخم‌ها را سخت‌تر می‌کند و خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
زخم پای دیابتی عارضه‌ای جدی از دیابت است، اما با مراقبت و توجه صحیح، می‌توان آن را به‌طور مؤثر مدیریت کرد. شناسایی زودهنگام، درمان مناسب و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر عفونت، قطع عضو و سایر عوارض شدید را کاهش دهد. بیماران دیابتی باید پاهای خود را به دقت بررسی کنند، قند خون خود را کنترل کنند و در صورت لزوم به مراقبت پزشکی مراجعه کنند. آموزش منظم مراقبت از پا و آموزش کادر درمانی نیز می‌تواند نتایج بیماران مبتلا به زخم‌های پای دیابتی را بهبود بخشد.
آموزش کادر پزشکی، به‌ویژه پرستاران، در درمان زخم‌های پای دیابتی برای بهبود مراقبت از بیماران ضروری است. با داشتن دانش و مهارت‌های مناسب، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند از بروز عوارض جلوگیری کنند، فرآیند بهبود را تسریع بخشند و بیماران را در مورد استراتژی‌های مؤثر مدیریت بیماری آگاه سازند. سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی می باشد.
داوم نه تنها کیفیت مراقبت را بهبود می‌بخشد، بلکه به نتایج بهداشتی بهتر برای بیماران مبتلا به دیابت منجر می‌شود.
گروه آموزشی B&R با برگزاری دوره های جامع درمان زخم و آموزش زخم به صورت اکادمیک از جمله آموزش درمان زخم پای دیابتی، بر آن است تا سطح دانش و مهارت انجام این امر را در میان مدافعان سلامت و کادر درمان به ویژه پرستاران، ارتقا دهد.
